Tác giả

Bùi Vinh Hậu 1* , Trần Thị Hồng Minh 2 , Trần Thanh Hải 1 , Ngô Thị Kim Chi 1 , Phan Văn Bình 1 , Vũ Anh Đạo 1 , Trần Quang Tuấn 1 , Bùi Thị Thu Hiền 1

Đơn vị công tác

1 Trường Đại học Mỏ - Địa chất; buivinhhau@humg.edu.vn; tranthanhhai@humg.edu.vn; ngothikimchi@humg.edu.vn; phavanbinh@humg.edu.vn; vuanhdao@humg.edu.vn; tranquantuan@humg.edu.vn; buithithuhien@humg.edu.vn

2 Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội; tthminh@hunre.edu.vn

*Tác giả liên hệ: buivinhhau@humg.edu.vn; Tel.: +84–983929256

Tóm tắt

Bài báo này xác định sự hoạt động của kiến tạo hiện đại trong lưu vực Sông Tiền Sông Hậu dựa theo các dấu hiệu trực tiếp như dịch chuyển các trầm tích trẻ, động đất, thoát khí radon, thủy ngân, hoặc các dấu hiệu gián tiếp như sự thay đổi đột ngột của dòng chảy, sự xuất hiện các giếng nước khoáng nóng,… Kết quả nghiên cứu cho thấy, hoạt động kiến tạo trong khu vực diễn ra mạnh mẽ với với bốn đứt gãy hoạt động chính là đứt gãy Sông Tiền, đứt gãy Sông Hậu, đứt gãy Vĩnh Hưng - Chợ Lách - Thạnh Phú và đứt gãy Hòn Đất - Cái Dầu - Vĩnh Hưng. Hoạt động của các đứt gãy này làm nghiêm trọng thêm tình trạng xói lở bờ sông trong khu vực đặc biệt ở những vị trí giao nhau của các đứt gãy. Điều đó cho thấy ngoài các yếu tố nhân sinh như như khai thác cát sông, sự thiếu hụt trầm tích do xây dựng các đập thủy điện ở thượng nguồn hoặc do tác động của quá trình biến đổi khí hậu, hoạt động kiến tạo hiện đại cũng có tác động to lớn gây nên hiện tượng tai biến địa chất như sự biến đổi dòng chảy, hiện tượng xói lở bờ sông trong khu vực Sông Tiền và Sông Hậu.

Từ khóa

Kiến tạo hiện đại; Xói lở bờ sông; Sông Tiền; Sông Hậu.

Trích dẫn bài báo

Hậu, B.V.; Minh, T.T.H.; Hải, T.T.; Chi, N.T.K.; Bình, P.V.; Đạo, V.A.; Tuấn, T.Q.; Hiền, B.T.T. Hoạt động kiến tạo hiện đại trong khu vực dòng chảy Sông Tiền và Sông Hậu, mối quan hệ với hiện tượng xói lở bờ sông. Tạp chí Khí tượng Thuỷ văn 2024, 763, 92-101.

Tài liệu tham khảo

1. Encyclopedia of Coastal Science. Springer, Chapter 1: Tectonics and neotectonics. 2005. doi:10.1007/1-4020-3880-1. ISBN 978-1-4020-1903-6.

2. Hancock, P.L.; Williams, G.D. Neotectonics. J. Geo. Soci. 1986, 143, 325–326. doi: 10.1144/gsjgs.143.2.0323.

3. Wu, Z.; Hu, M. Neotectonics, active tectonics and earthquake geology: terminology, applications and advances. J. Geo. 2019, 127, 1–15.

4. Stewart, I. Neotectonics. Tecto. 2015, 425–428.

5. National Research Council (NRC). Active tectonics: Impact on society. Study in Geophysics. The National Academic Press, 1986.

6. Burbank, D.W.; Anderson, R.S. Tectonic geomorphology. Blackwell Science, 2011.

7. Bhattarai, I.; Gani, N.D.; Xue, L. Geomorphological responses of rivers to active tectonics along the Siwalik Hills, Midwestern Nepalese Himalaya. J. Mt. Sci. 2021, 18, 1286–1294.

8. Muhammad, R.P.S.; Emi, S.; Nana, S.; Agus, D.H. Assessment of active tectonic from morphometric properties in Krueng Raya watershed, Aceh Besar, Indonesia. Eng. Let. 2022, 30, 30320.

9. Lu, P.; Shang, Y. Active tectonic revealed by river profiles along the Puqu fault. Wat. 2015, 7, 1628–1648.

10. Wassmann, R.; Hien, N.X.; Hoanh, C.T.; Tuong, T.P. Sea level rise affecting the vietnamese Mekong Delta: water elevation in the flood season and implications for rice production. Clim. Cha. 2004, 66, 89–107.

11. Park, E. Sand mining in the Mekong Delta: Extent and compounded impacts. Sci. To. Envi. 2024, 924, 171620. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2024.171620.

12. Kondolf, G.M.; Rubin. Z.K.; Minear, J.T. Dams on the Mekong: cumulative sediment starvation. Water Resour. Res. 2014, 50, 5158–5169.

13. Minh, D.; Van Trung, L.; Toan, T. Mapping ground subsidence phenomena in Ho Chi Minh City through the radar interferometry technique using ALOS PALSAR data. Rem. Sens. 2015, 7, 8543–8562.

14. Anthony, E.J.; Brunier, G.; Besset, M.; Goichot, M.;  Dussouillez, P.;  Nguyen, V.L. Linking rapid erosion of the Mekong River delta to human activities. Sci. Rep. 2015, 5, 14745. https://doi.org/10.1038/srep14745.

15. Kirby, E.; vaf Whipple, K.X. Expression of active tectonics in erosional landscapes. Jr. Stru. Geo. 2012, 44, 54–75.

16. Mentes, G.; Theilen-Willige, B.; Papp, G.; Síkhegyi, F.; Újvári, G. Investigation of the relationship between subsurface structures and mass movements of the high loess bank along the River Danube in Hungary. J. Geo. 2009, 47, 130–141.

17. Sarma, J.N.; Acharjee, S. Bank erosion of the Brahmaputra River and Neotectonic activity around Rohmoria Assam, India. Com. Geo. 2012, 99, 33–38.

18. Archana, S.; Bijoylakshmi, G.; Devojit, B.; Neelratan, S. Assessment of active tectonics in the Siwalik basin around the Subansiri river, NE India. IOP Conf. Ser.: Earth Environ. Sci. 2022, 1032, 012043.

19. Perucca, L.P.; Rothis, M.; Vargas, H.N. Morphotectonic and neotectonic control on river pattern in the Sierra de la Cantera priedmount, central Precordillera, province of San Juan, Argentina. Geomor. 2014, 204, 673–682. doi: 10.1016/j.geomorph.2013.09.014.

20. Dhali, M.K.; Chakrabarty, P. An introspect of neotectonic response on channel bars morphodynamic of the rivers in Darjeeling Himalayan piedmont zone, India. Geo. Eco. Lands 2022, 1–20. https://doi.org/10.1080/24749508.2022.2158558.

21. Clark, P.U.; Shakun, J.D.; Marcott, S.A.; Mix, A.C.; Eby, M. Consequences of twenty-first-century policy for multi-millennial climate and sea-level change. Nat. Cli. Change 2016, 6, 360–369.

22. Tâm, N.Đ.; Tuyết, Đ. Địa chất Đệ tứ Việt Nam (Thuyết minh bản đồ địa chất Đệ tứ Việt Nam, tỷ lệ 1:500.000. Lưu trữ Trung tâm thông tin lưu trữ địa chất. Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, 1994.

23. Vĩnh, Đ.V. và cs. Báo cáo điều tra đánh gia địa động lực hiện đại để hoàn thiện kịch bản biến đổi khí hậu và đề xuất các giải pháp thích ứng ở đồng bằng sông Cửu Long. Trung tâm lưu trữ địa chất. 2016.

24. Lĩnh, Đ.V. Lịch sử phát triển kiến tạo Kainozoi lãnh thổ nam Trung Bộ và mối liên quan với động đất. Luận án tiến sỹ địa chất. Thư viện Khoa học Tổng hợp Tp. Hồ Chí Minh, 2010, tr. 186.

25. Xuyên, N.Đ. Địa chất kiến tạo và các vùng phát sinh động đất mạnh trên lãnh thổ Việt Nam. Viện Vật lý Địa cầu, Viện Khoa học công nghệ Việt Nam, Bộ Khoa học công nghệ Việt Nam, 2004.

26. Triều, C.Đ.; Long, P.H.; Lĩnh, Đ.V.; Dũng, L.V.; Trọng, C.Đ. Địa động lực hiện đại lãnh thổ Việt Nam. Nhà xuất bản khoa học tự nhiên và công nghệ, 2013.

27. Hai, T.T.; Chi, N.T.K.; Hau, B.V.; Binh, N.V.; Thao, N.T.; Hien, H.T.; Nam, N.X.; Do, H.N.T. Neotectonic activities and its significance to river-course evolution: implication for the Cai river catchment, Ninh Thuan province, South-Central Vietnam. Lec. Not. Civ. Eng. 2020, 108, 1–17.